Over psychiatrie en de invloed van de verzekeringssector op financiële ondersteuning voor ME-patiënten in Denemarken en Noorwegen.
Op 18 en 19 augustus j.l. publiceerden wij in twee delen een blog van de Britse blogger Nemesis over de verwevenheid van de psychiatrie, de staat en de ziektekostenverzekeraars in Groot-Brittannië. Die heeft zijn invloed gehad op de benadering en behandeling van ME over heel de wereld.
Dat dat ook in Scandinavië het geval is geweest, blijkt uit een blog van de Noorse ME-patiënte en –activiste Nina Steinkopf, die een zeer goed gefundamenteerd artikel schreef over de connectie tussen de verzekeringssector en de psychiatrie aldaar. Vanwege de lengte vatten wij die samen.
Verzekeringsmaatschappijen die er financieel voordeel bij hebben dat ME als een psychosomatische aandoening wordt gedefinieerd, verbinden zich met professionals in de gezondheidszorg en onderzoekers die juist die opvatting over de ziekte hebben. Bovendien financieren deze maatschappijen onderzoeken die kunnen worden gebruikt als argument om schadeclaims af te wijzen. In dit artikel wordt een Scandinavisch netwerk van banden met de verzekeringssector onthuld.
De Deense arbeidsmarktverzekering dekt zelden letsels en ziekten van psychosomatische aard. Volgens het dagblad Information worden psychosomatische ziekten slechts voor 7% gedekt, tegenover 77% van de somatische ziekten.
De meeste Denen hebben een particuliere ziektekostenverzekering. Deense juristen waarschuwen er nu voor dat verzekeringsmaatschappijen er vaak op staan specialisten in te schakelen die in het verleden medische beoordelingen hebben afgegeven ten gunste van de verzekeringsmaatschappijen. In sommige gevallen schrijven zij medische verklaringen waarin symptomen worden beschreven als zijnde psychosomatisch of onbestaand. Bij de beoordeling van verzekeringsclaims kan dit worden geïnterpreteerd als “levenspijn” – dat de ziekte dus niet echt is, en dat de aanvraag voor financiële ondersteuning daarom wordt afgewezen.
Zolang er behandelingsmogelijkheden zijn, wordt de situatie als niet duidelijk beschouwd. Met een psychosomatische diagnose kan het erg moeilijk zijn om een schadevergoeding te krijgen.
De Deense psychiater Per Fink is hoofd van de onderzoeksafdeling voor functionele stoornissen en psychosomatiek van het academisch ziekenhuis van Aarhus. Fink kreeg veel aandacht in de media toen hij een jonge ME-patiënte, Karina Hansen, voor meerdere jaren gedwongen liet opnemen in een psychiatrisch ziekenhuis – tegen de wil van haarzelf en haar ouders.
Functionele stoornissen zijn hetzelfde als psychosomatische, somatoforme stoornissen (gezondheidsangst) en “hysterie”, waarvan wordt aangenomen dat zij hun oorzaak in emotionele (psychologische) aandoeningen hebben. Per Fink en zijn afdeling stellen psychosomatische diagnoses, en Fink is bekend om zijn jarenlange inspanningen om de ziekte Myalgische Encefalomyelitis (ME) te herclassificeren tot een functionele stoornis. Dit is in strijd met de Wereldgezondheidsorganisatie, de WHO, die ME sinds 1969 als een neurologische ziekte heeft geclassificeerd (onder de code G93.3, MEC). Gezondheidsautoriteiten in zowel de Verenigde Staten als het Verenigd Koninkrijk (en in Nederland, MEC) hebben geconcludeerd dat ME een fysiologische ziekte is en bevelen geen therapie aan als behandeling.
TrygFonden en financiering van onderzoek
In 2012 schatte Bente Stenfalk dat de Deense verzekeringsmaatschappij TrygFonden meer dan 100 miljoen Deense kronen (bijna € 13,5 miljoen – MEC) had gedoneerd aan Finks afdeling in het universiteitsziekenhuis van Aarhus; voor onderzoek, cursussen en conferenties, boeken en brochures en de verspreiding daarvan, evenals de opleiding van artsen in functionele stoornissen. Dit helpt om de perceptie in stand te houden dat ME een functionele aandoening is, zowel bij gezondheidswerkers, autoriteiten en politici, als bij de algemene bevolking. Met het onderzoek dat zij financieren – waarbij geen rekening wordt gehouden met de resultaten van nieuw, internationaal biomedisch onderzoek – kunnen zij grote sommen besparen op de verzekeringsuitkeringen.
Uit het strategiedocument van TrygFonden in 2009:
“Functionele aandoeningen maken een aanzienlijk deel uit van het langdurig ziekteverzuim en de vervroegde uittreding. Er bestaat een sterk – en deels gedocumenteerd – vermoeden dat de gezondheidszorg, sociale instanties en kennelijk ook de mogelijkheid om compensatie te krijgen, het ziektegetal van mensen met functionele stoornissen aanzienlijk verhogen.”
In 2014 voerde TrygFonden een groot bevolkingsonderzoek uit over de hoe mensen over functionele stoornissen denken. Meer dan 4.000 mensen werden ondervraagd, en de kosten worden geschat op 10 miljoen Deense kronen (ong. € 1,35 miljoen – MEC). Een specifiek doel van de enquête was de meningen van de mensen te beïnvloeden over welke stoornissen als functioneel kunnen worden beschouwd.
Dit citaat uit het strategiedocument van TrygFonden bij de enquête laat zien hoe men bijvoorbeeld ME-patiënten tracht te categoriseren:
“Of moeten de ‘functionelen’ bijvoorbeeld worden gezien als ontmoedigde mensen met levenspijn’, die de eisen van de arbeidsmarkt (en de wereld) proberen te ontwijken? In dat geval kunnen deze stoornissen worden gezien als “het onrechtvaardige lot van het leven” in plaats van als problemen die de maatschappij moet en kan oplossen. Een derde mogelijkheid is hen te zien als werkschuwe mensen die niet willen bijdragen aan de samenleving.”
De vragen zijn ontworpen met een ingekaderd effect en een context van vooroordeel. Zulke vragen worden gesteld met een woordkeuze die een bepaald begrip of een bepaalde emotie oproept, en die zo de antwoorden in een gewenste richting beïnvloeden. Het “framing-effect” kan worden bereikt door specifieke informatie en uitspraken in de vraag op te nemen, en zo het antwoord te beïnvloeden.
Het chronisch vermoeidheidssyndroom wordt in 10 van de 25 vragen genoemd. Het idee dat de ziekte een functionele stoornis is, leeft dus onder de bevolking. De vragenlijst is ontworpen met bijdragen van o.a. Per Fink en zijn collega in het academisch ziekenhuis van Aarhus, hoofdarts LeneToscano.
Op 10 juli 2020 is de Deense Vereniging voor Functionele Stoornissen (DASEFU) opgericht. LeneToscano is bestuurslid (en, ook niet onbelangrijk, hoofd communicatie – MEC). TrygFonden heeft onlangs 3 miljoen DKK (ruim € 400.000 – MEC) uitgetrokken voor onderwijs op het gebied van functionele stoornissen. Het onderwijsprogramma zal worden ontwikkeld in samenwerking met DASEFU. DASEFU is toegelaten als lid van The organization of Danish Medical Societies. Op deze manier ontvangen zij ter raadpleging automatisch nieuwe publicaties van de National Board of Health. Wat wil zeggen dat zij het recht hebben om input te leveren en invloed uit te oefenen op beslissingen over behandelingsmethoden in het gezondheidszorgstelsel.
Per Fink en TrygFonden
In 2011 ontving de afdeling van Per Fink 10 miljoen Deense kronen (ong. € 1,35 miljoen – MEC) van TrygFonden om onderzoek te doen naar “onverklaarbare pijn”. Dit resulteerde in het rapport “Prevalentie van functionele somatische syndromen en het ”bodily distress syndrome” in de Deense bevolking: de DanFunD studie.
Per Fink’s laatste artikel “Beoordeling van functionele somatische aandoeningen in epidemiologisch onderzoek: Zelfrapportage vragenlijsten versus diagnostische interviews”, werd gefinancierd door twee verzekeringsmaatschappijen, de Lundbeck Foundation en wederom Trygfunden.
Nog meer donaties van TrygFonden
TrygFonden heeft ook het onderzoek van hoofdarts Lone Overby Fjorback gefinancierd: “Mindfulness therapie voor somatisatiestoornis en functionele somatische syndromen – Gerandomiseerde studie met één jaar follow-up” (2012). Het onderzoek (met Per Fink als mede-publicist – MEC) wordt gepresenteerd alsof het resultaat positief was, ook al was het negatief: “het fysiek functioneren conform de subschaal van de SF-36, die beperkingen meet in fysieke activiteiten zoals traplopen, veranderde heel weinig in de mindfulness therapie groep. De studie maakte deel uit van Fjorback’s doctoraal proefschrift dat werd begeleid door Per Fink.
Fjorback staat nu aan het hoofd van het Deense Centrum voor Mindfulness aan de afdeling Klinische Geneeskunde van de Universiteit van Aarhus – dat wordt gefinancierd door TrygFonden. Ze is ook manager van de afdeling voor functionele stoornissen in het Lillebælt ziekenhuis. Op 13 maart 2021 schrijft het Deense tijdschrift Videnskab (Wetenschap) dat Fjorback gratis cursussen in mindfulness aanbiedt. Videnskab wordt gefinancierd door o.a. TrygFonden.
In 2013 ontving de arts Anna Budtz-Lilly van de Universiteit van Aarhus bijna 1 miljoen Deense kronen (€ 135.000) van TrygFonden om onderzoek te doen naar functionele symptomen. In datzelfde jaar ontving LeneToscano 3,3 miljoen Deense kronen (bijna € 450.000) van TrygFonden om te onderzoeken hoe kennis over functionele stoornissen het best kan worden verspreid en gedeeld.
Per Fink maakte deel uit van het redactiecomité dat de brochure “Als het lichaam nee zegt” heeft opgesteld. De brochure wordt verspreid bij veel Deense arbeidsbureaus en wordt gefinancierd door TrygFonden.
In deze publicaties worden geen erkende diagnostische criteria voor ME gebruikt. Met andere woorden, ze zijn zelfs niet relevant voor ME-patiënten. Toch worden ze gebruikt door bv. verzekeringsmaatschappijen om therapie aan te bevelen als behandeling om ME-patiënten weer aan het werk te krijgen.
Per Fink en de Deense gezondheidsautoriteiten
Fink was ook vertegenwoordigd in de commissie die de richtlijnen van de Deense gezondheidsautoriteiten heeft opgesteld voor “Functionele stoornissen; aanbevelingen voor beoordeling, behandeling, revalidatie en destigmatisering” die in 2018 zijn gepubliceerd. De richtlijnen hebben onder meer betrekking op het chronisch vermoeidheidssyndroom/myalgische encefalomyelitis, CVS/ME.
In het oorspronkelijke artikel van Nina Steinkopf toont zij ook de verstrengeling aan van de Deense en Noorse voorstanders van psychogene behandelingen en verzekeringsmaatschappijen. Zij besluit:
Koppelingen tussen particuliere bedrijven en officiële instanties die een groot financieel belang hebben bij specifieke onderzoeksresultaten zijn niet nieuw, zoals de geschiedenis van zowel de tabaks- als de olie-industrie laat zien. De koppeling tussen verzekeringsmaatschappijen en onderzoekers met een bepaald inzicht in ME is niet alleen een aanval op vrij onderzoek, maar ook een aanval op ernstig zieke mensen die hierdoor geen rechtmatige verzekerings- en sociale zekerheidsuitkeringen krijgen
Nina E. Steinkopf
Bron: ME, the insurance industry and psychiatry
Vertaling: Team Dutch Us
Publicatie ism ME Vereniging België
Zie ook de verkorte weergave op Facebook
Afbeelding: Pixabay
mecentraal.wordpress.com 